Ciekawostki

Piaskowiec kwarcowy o lepiszczu krzemionkowym, biały na świeżym przełamie (ten sam typ piaskowca co Głaz Mszczonowski), oznaczył: Krystek M., miocen, głaz narzutowy (1,5m x 1m x 1m), miejsce znalezienia: Zgierz-oś.650-lecia, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Piaskowiec ten prawdopodobnie został przetransportowany przez lądolód w czasie zlodowacenia Warty z woj. pomorskiego.

Bursztyn bałtycki, paleogen: późny eocen, narzutniak, miejsce znalezienia: brzeg jez. Mamry, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Grzegorza Czerepoka, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Bursztyn pochodzi z delty gdańskiej (hipotetycznej rzeki Eridan, B. Kosmowska-Ceranowicz).

Krzemienie bałtyckie (tzw. rugijskie), kreda górna: mastrycht, narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany oraz Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie o charakterystycznej czarnej barwie. W osadach polodowcowych centralnej Polski liczne. Skały mogą pochodzić z południowo-zachodniego dna Bałtyku lub dawnych wychodni na Pobrzeżu Koszalińskim. Obecnie wychodnie tych skał, w których są tego rodzaju krzemienie znajdują się na wyspie Rugia w Niemczech. Źródło zdjęcia: https://sadurski.com/wyspa-rugia-ciekawostki/

Krzemienie bałtyckie (krzemienie pomorskie), kreda górna, narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany oraz Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie o brązowej korze, spotykane w postaci drobnych otoczaków, tzw. "jaskółczych chlebków". Obecne również w osadach polodowcowych centralnej Polski. Skały pochodzą z dna Bałtyku w rejonie Pomorza Środkowego i Wschodniego.

Szare opoki lub gezy z glaukonitem i gąbkami Rhizopoterion, kreda górna: mastrycht dolny, narzutniaki, miejsce znalezienia: Bramka, woj. warmińsko-mazurskie oraz Gdynia, woj. pomorskie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Chociaż skały te znajdowane są w Polsce północnej oraz środkowej w różnych miescach, to okazy z Warmii i Gdyni pochodzą z rejonu dna Bałtyku nad Zatoką Gdańską (wg. własnych analiz, J. Kulik).

Margiel lub opoka z Inoceramus lamarcki, kreda górna: turon, narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skały pochodzą z dna Bałtyku nad woj. pomorskim.

Krzemienie pasiaste (4 fot.), jura górna: kimeryd, narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie pasiaste (2 fot. na dole), jura górna: oksford górny lub kimeryd, narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

W osadach polodowcowych centralnej Polski również można natrafić na krzemienie pasiaste (podobne do redepozytów z Bocheńca, Tokarni, Obic oraz Włoszczowic). Skały prawdopodobnie pochodzą z rejonu Kujaw (tzw. wału kujawskiego), informacja z mapy: Przekrój geologiczny przez region łódzki (wg Piwockiego 1980, zmienione).

[742] Amonity w syderycie, jura środkowa: kelowej górny, porwak - kra łukowska, miejsce znalezienia: Łuków okolice Siedlec, Polska, dar Pana Pawła Żochowskiego, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skała może pochodzić z dna Bałtyku na północ od Gdańska a północny-zachód od płw. sambijskiego. (Zatoń M., 2011) lub okolic Kłajpedy na Litwie (Gałązka, 2004).

Piaskowce kulkowe, dewon środkowy, narzutniaki, miejsce znalezienia: (1 szt.) okolice Gdańska, woj. pomorskie, Polska; (2 szt.) Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik; (5 szt.) okolice Jasieńca woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Z. Komarowskiego, fot. / coll. Jarosław Kulik.

W osadach polodowcowych Warmii i Mazur liczne.

Skały pochodzą z dna Bałtyku. Wychodnie piaskowców znajdują się w północnych rejonach Łotwy.

[1103] Wapień beyrichiowy z Simplicibeyrichia globifera, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Wapień swoją nazwę zawdzięcza rodzajowi małżoraczka, który licznie w nim występuje. Skała pochodzi z dna Bałtyku na południe od Gotlandii - Szwecja (bliżej 56°).

Wapień krynoidowy, sylur: ludlow, Formacja Eke, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik, coll. Daniel Wybrański.

Skała pochodzi z okolicy wyspy Gotlandii (na wschód lub na zachód od niej). Wychodnie tej skały znajdują się w południowej części Gotlandii.

[792] Dolomit Karma, sylur: ludlow, Paadla Stage, narzutniak, miejsce znalezienia: Jacków, gm. Daszyna, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z wyspy Saremy. Wychodnie tej skały znajdują się na Saremie.

Wapień z Plectostroma scaniense, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, coll. Daniel Wybrański, fot. Jarosław Kulik

Skała prawdopodobnie pochodzi z okolic wschodniej strony Gotlandii. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na wyspie Gotlandii oraz Saremie. Do porównania okazy występujące in situ opublikowane na www.fossiilid.info (źródło screena).

[893] Wapień onkoidowy z koralowcem Favosites forbesi, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Florentynów okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik, coll. Daniel Wybrański.

Skała prawdopodobnie pochodzi z okolic wschodniej strony Gotlandii. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na wyspie Gotlandii oraz Saremie.

Acervularia ananas (otoczak), sylur: wenlok, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała może pochodzić z pólnocnego wybrzeża wyspy Fårö obok Gotlandii. Obecnie wychodnie z takimi skamieniałościami znajdują się na wyspie Fårö oraz Saremie.

[214] Wapień wschodnio-bałtycki (o tłustym przełamie), sylur: landower, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów, okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Wapień pochodzi z dna Bałtyku na północny zachód od Saremy - Estonia.

[1068] Wapień borealisowy, sylur: landower - rhuddan, piętro: Juuru, narzutniak, miejsce znalezienia: Jacków, gm. Daszyna, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Swoją nazwę zawdzięcza nagromadzeniu muszli ramienionogów z rodzaju Borealis. Skała prawdopodobnie pochodzi z dna morskiego w okolicy wyspy Hiumy. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się w różnych miejscach w Estonii np.(w prowincji Viruma Zachodnia, Lääne, Rapla oraz na południowym wybrzeżu Hiumy).

Wapień paleoporellowy, ordowik górny: kat, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik.

Nazwa wapienia pochodzi od alg z rodzaju Paleoporella. Wapień pochodzi z dna morskiego w okolicach północnej części Olandii (pomiędzy Olandią a Gotlandią) - Szwecja.

[940] Wapień szary z Orthoceras bifoveatum? / oolitowy, ordowik środkowy: darriwil, piętro: Lasnamägi (spąg), narzutniak, miejsce znalezienia: Gołaszyny okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z nieistniejących już wychodni klintu morza bałtyckiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się np. na północnym wybrzeżu Estonii (klify Väike-Pakri Island).

[460] Szary wapień z Anthoceras vaginatum, ordowik środkowy: darriwil, piętro: Kunda, narzutniak, miejsce znalezienia: Florentynów okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z nieistniejących już wychodni klintu morza bałtyckiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się np. na północnym wybrzeżu Estonii (klify Väike-Pakri Island). Dodatkowo ciekawostką jest nagromadzenie geod kalcytowych wytworzonych w pustkach wapienia ( nie jest to jednak specyfika tej skały).

[1033] Czerwony wapień ortocerasowy z Archigeisonoceras picus, ordowik środkowy: darriwil, piętro: volhov, narzutniak, miejsce znalezienia: Bramka okolice Morąga, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Swoją nazwę zawdzięcza nagromadeniu w nim muszli głowonogów, najczęściej zaliczanych do rodzaju Orthoceras. Skała pochodzi z dna morskiego w okolicach wyspy Olandii - Szwecja (na wschód od wyspy). Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na Olandii.

Piaskowiec skolitusowy, kambr: terenew, narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Piaskowiec nazwano tak od rodzaju drążeń jakie w nim występują - Skolithos. Skała pochodzi z dna Bałtyku w rejonie południowo-wschodniego krańca Szwecji - Kalmar oraz Paskallavik. Obecnie wychodnie tej skały również występują w tym rejonie ale też na zachodnim wybrzeżu wyspy Olandii. To najstarsza skała zawierająca skamieniałości śladowe jaką można znaleść w osadach polodowcowych Polski.

Piaskowce Kalmar (otoczaki), kambr, narzutniaki, miejsce znalezienia: Plaża w Rowach, woj. pomorskie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z rejonu południowo-wschodniego krańca Szwecji - Wybrzeże Cieśniny Kalmar. Jest narzutniakiem przewodnim. Piaskowce Kalmar nie zawierają skamieniałości.

Piaskowce jotnickie, Proterozoik (1,2 - 1,3 mld lat), narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Wychodnie jotnickich piaskowców występują na dużych przestrzeniach w Zatoce Botnickiej oraz w rejonie Dalarny w Szwecji. Przykładowym miejscem gdzie można zobaczyć piaskowce czerwono-fioletowe in situ jest rejon wybrzeża Höga Kusten w Szwecji. Piaskowce z Dalarny mają barwę bardziej czerwoną niż fioletową. Skały te są narzutniakami wskaźnikowymi. Piaskowce jotnickie nie zawierają skamieniałości.

Rys.1 J.Kulik, Wychodnie skał przewodnich i wskaźnikowych, z których pochodzą narzutniaki ze Zgierza, Rosanowa oraz Jackowa (znalezione w osadach żwirów lodowcowych i glin zwałowych).

Rys.2 J.Kulik, Proponowane prawdopodobne szlaki przemieszczania się materiału narzutowego w czasie zlodowacenia Warty wg analiz J.Kulika (na podstawie współczesnych badań naukowych).