Ciekawostki

Ciekawostki na temat miejsc pochodzenia niektórych znalezionych narzutowych skał osadowych.

Bursztyn bałtycki. Na prośbę czytelników wyjaśniamy! Nasze bursztyny z plaż Gdańska i okolic nie są stricte materiałem narzutowym lecz są wielokrotnie redeponowane (przeniesione) z osadów eoceńskich w osady plejstoceńskie przez erozyjną działalność lądolodów, a następnie wód morza w holocenie wyrzucane na plażę. W piaskach holoceńskich tworzą złoże wtórne. Zarówno zebrane przez nas bursztyny jak i narzutowy bursztyn znaleziony na Mazurach (dar w naszych zbiorach) pochodzą z delty gdańskiej (hipotetycznej rzeki Eridan, B. Kosmowska-Ceranowicz) zawartej pomiędzy Chłapowem a Płw. Sambijskim.

Skamieniałości narzutowe okresu syluru w centralnej Polsce w wiekszości pochodzą ze skał osadowych klintu sylurskiego, rejonu Gotlandii, w mniejszym stopniu wyspy Saremy. Wynika to z okazów znalezionych na żwirowniach oraz ówczesnego ukształtowania terenu. Skały te są pozostałością po płytkim morzu szelfowym, które otaczało dawny kontynent Euramerykę. Fauna bogata była w koralowce i inne zwierzęta typowe dla strefy szelfowej.

Klint sylurski to struktura geologiczna (zbudowana z wapieni), ciągnąca się od szwedzkiej wyspy Gotlandii do wybrzeży Estonii, na dnie Bałtyku. W dużym stopniu zniszczona (zdarta) przez lądolód skandynawski.

Skamieniałości narzutowe okresu ordowiku również w wiekszości pochodzą ze skał osadowych klintu Morza Bałtyckiego, rejonu Olandii, środka Bałtyku oraz w mniejszym stopniu wyspy Hiumy.

Klint Morza Bałtyckiego to struktura geologiczna (zbudowana z wapieni i piaskowców), ciągnąca się od szwedzkiej wyspy Olandii do wybrzeży Estonii, na dnie Bałtyku. W dużym stopniu zniszczona (zdarta) przez lądolód skandynawski.

Piaskowiec mioceński


Piaskowiec mioceński
Piaskowiec mioceński

Piaskowiec kwarcowy o lepiszczu krzemionkowym, biały na świeżym przełamie (ten sam typ piaskowca co Głaz Mszczonowski), oznaczył: Krystek M., miocen, głaz narzutowy (1,5m x 1m x 1m), miejsce znalezienia: Zgierz-oś.650-lecia, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Piaskowiec ten prawdopodobnie został przetransportowany przez lądolód w czasie zlodowacenia Warty z woj. pomorskiego.

Bursztyn bałtycki


Bursztyn bałtycki
Delta gdańska

Bursztyn bałtycki, paleogen: późny eocen, narzutniak, miejsce znalezienia: brzeg jez. Mamry, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Grzegorza Czerepoka, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Bursztyn pochodzi z delty gdańskiej (hipotetycznej rzeki Eridan, B. Kosmowska-Ceranowicz), rys. Jarosław Kulik. Wiecej informacji w czytaj wiecej.

Krzemień bałtycki


Krzemienie bałtycke
Krzemienie bałtyckie

Krzemienie bałtyckie (czarne), kreda górna: kampan, narzutniaki, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie oraz (buła krzemienna 20/15 cm) okolice Pułtuska, woj. mazowieckie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie o czarnej barwie. W osadach polodowcowych centralnej Polski liczne. Skały mogą pochodzić z dna Bałtyku w rejonie Pomorza Środkowego lub Zatoki Gdańskiej (najpewniej dla okazu znalezionego w okolicach Pułtuska). Patrz niżej Mapa Geologiczna Polski.

Szare opoki lub gezy z glaukonitem i gąbkami


Szare gezy z glaukonitem
Szare gezy z glaukonitem

Szare opoki lub gezy z glaukonitem i gąbkami Rhizopoterion, kreda górna: mastrycht dolny, narzutniaki, miejsce znalezienia: Bramka, woj. warmińsko-mazurskie oraz Gdynia, woj. pomorskie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Chociaż skały te znajdowane są w Polsce północnej oraz środkowej w różnych miescach, to okazy z Warmii i Gdyni pochodzą z rejonu dna Bałtyku Zatoki Gdańskiej (wg. własnych analiz, J. Kulik).

Krzemień bałtycki (krzemień pomorski)


Krzemień bałtycki
Krzemień bałtycki
Krzemień bałtycki
Krzemień bałtycki

Krzemienie bałtyckie (krzemienie pomorskie), kreda górna: santon lub mastrycht?, narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany; Parzęczew oraz (2 foto na dole) Celestynów, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie o brązowej korze (od jasnej do bardzo ciemnej), spotykane w postaci drobnych otoczaków, tzw. "jaskółczych chlebków". Obecne również w osadach polodowcowych centralnej Polski. Skały pochodzą z dna Bałtyku w rejonie Pomorza Środkowego i Wschodniego (informacja z: M.Wąs, Krzemień pomorski w pradziejach Pomorza Gdańskiego). Patrz niżej Mapa Geologiczna Polski.

Białe margle turonu z Inoceramus


Margle turonu
Margle turonu

Biały margiel z Inoceramus lamarcki, kreda górna: turon, narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skały pochodzą z dna Bałtyku nad woj. pomorskim. Informacja: Wykorzystano fragment Mapy Geologicznej Polski, utwory permskie, mezozoiczne oraz trzeciorzędowe w Karpatach.

Krzemień pasiasty


krzemień pasiasty
krzemien-pasiasty
krzemien-pasiasty
krzemien-pasiasty
krzemien-pasiasty
krzemien-pasiasty
krzemien-pasiasty
Szkic geologiczny górnego malmu na Kujawach

Krzemienie pasiaste (4 fot. od góry) jura górna: kimeryd; (3 fot. na dole) jura górna: oksford górny lub kimeryd narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

W osadach polodowcowych centralnej Polski również można natrafić na krzemienie pasiaste (podobne do redepozytów z Włoszczowic, Tokarni oraz Bocheńca). Skały prawdopodobnie pochodzą z rejonu Kujaw (tzw. wału kujawskiego). Na chwilę obecną brak dowodów dla jury bałtyckiej, rejonu nad Zatoką Gdańską.

Informacja z: Jadwiga Dembowska, Górny malm na obszarze Kujaw, Kwartalnik Geologiczny,t.9, nr.2, 1965r. Rys. Szkic geologiczny górnego malmu na Kujawach (wg S.Marka uzupełniła J. Dembowska).

Syderyt z amonitami Quenstedtoceras


amonity w syderycie
amonity w syderycie
amonity w syderycie
amonity w syderycie

Odciski amonitów w syderycie, jura środkowa: kelowej górny, narzutniak, miejsce znalezienia: Jasieniec, gm. Kruklanki, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, coll. / fot. Zdzisław Komarowski. Skała pochodzi z dna Bałtyku okolic Kłajpedy na Litwie (Gałązka, 2004).

[742] Amonity w syderycie, jura środkowa: kelowej górny, porwak - kra łukowska, miejsce znalezienia: Łuków okolice Siedlec, Polska, dar Pana Pawła Żochowskiego, coll. / fot. / rys. Jarosław Kulik. Skała może pochodzić z dna Bałtyku na północ od Gdańska a północny-zachód od płw. sambijskiego. (Zatoń M., 2011) lub okolic Kłajpedy na Litwie (Gałązka, 2004).

Skały dolomitowe


Skała dolomitowa
Skała dolomitowa

Skały dolomitowe, dewon górny: fran, piętro: Plavinas, narzutniaki, miejsce znalezienia: (A) Celestynów, woj. łódzkie, Polska; (B) Skamieniałość zdolomityzowana, Okolice Żabinki, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Z. Komarowskiego; fot. / coll. Jarosław Kulik

W osadach polodowcowych Mazur liczniejsze.

Wychodnie skał dolomitowych obecnie znajdują się w środkowych rejonach Łotwy. Musiały prawdopodobnie występować również na obszarze Bałtyku w okolicy środkowego wybrzeża zachodniej Łotwy.

Piaskowiec kulkowy


piaskowiec kulkowy
piaskowiec kulkowy
piaskowiec kulkowy
piaskowiec kulkowy
piaskowiec kulkowy
piaskowce kulkowe

Piaskowce kulkowe, dewon środkowy, narzutniaki, miejsce znalezienia: (A) okolice Gdańska, woj. pomorskie, Polska; (B) okolice Jasieńca woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Z. Komarowskiego; (C-D) Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska; (E) Celestynów, woj. łódzkie, Polska; fot. / coll. Jarosław Kulik.

W osadach polodowcowych Warmii i Mazur liczne.

Skały pochodzą z dna Bałtyku. Wychodnie piaskowców znajdują się w północnych rejonach Łotwy, rys. Jarosław Kulik.

Wapień beyrichiowy


wapień beyrichiowy
wapień beyrichiowy
wapień beyrichiowy
wapienie beyrichiowe

[1103] Wapień beyrichiowy z Simplicibeyrichia globifera, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Wapień swoją nazwę zawdzięcza rodzajowi małżoraczka, który licznie w nim występuje. Skała pochodzi z dna Bałtyku na południe od Gotlandii - Szwecja (bliżej 56°), rys. Jarosław Kulik.

Wapień krynoidowy


wapień krynoidowy
wapień krynoidowy

Wapień krynoidowy, sylur: ludlow, Formacja Eke, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik, coll. Daniel Wybrański.

Skała pochodzi z okolicy wyspy Gotlandii (na wschód lub na zachód od niej). Wychodnie tej skały znajdują się w południowej części Gotlandii.

Dolomit Karma


dolomit Kaarma
dolomit Kaarma

[792] Dolomit Karma, sylur: ludlow, piętro: Paadla, narzutniak, miejsce znalezienia: Jacków, gm. Daszyna, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z wyspy Saremy. Wychodnie tej skały znajdują się na Saremie.

Wapień z Plectostroma scaniense


wapień z Plectostroma scaniense
wapień z Plectostroma scaniense

Wapień z Plectostroma scaniense, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, coll. Daniel Wybrański, fot. Jarosław Kulik

Skała prawdopodobnie pochodzi z okolic wschodniej strony Gotlandii. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na wyspie Gotlandii oraz Saremie. Źródło screena: Do porównania okazy występujące in situ opublikowane na www.fossiilid.info

Wapień z onkoidami


wapień onkoidowy
wapień onkoidowy

[893] Wapień z onkoidami oraz z koralowcem Favosites forbesi, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Florentynów okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik, coll. Daniel Wybrański.

Skała prawdopodobnie pochodzi z okolic wschodniej strony Gotlandii. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na wyspie Gotlandii oraz Saremie.

Wapień z koralowcem Acervularia ananas


wapień a Acervularia ananas
wapień z Acervularia ananas

Acervularia ananas (otoczak), sylur: wenlok, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała może pochodzić z pólnocnego wybrzeża wyspy Fårö obok Gotlandii. Obecnie wychodnie z takimi skamieniałościami znajdują się na wyspie Fårö oraz Saremie, rys. Jarosław Kulik.

Wapień wschodnio-bałtycki


wapień wschodnio-bałtycki
wapień wschodnio-bałtycki

[214] Wapień wschodnio-bałtycki (o tłustym przełamie), sylur: landower, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów, okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Wapień pochodzi z dna Bałtyku na północny zachód od Saremy - Estonia.

Wapień borealisowy


wapień borealisowy
wapień borealisowy

[1068] Wapień borealisowy, sylur: landower - rhuddan, piętro: Juuru, narzutniak, miejsce znalezienia: Jacków, gm. Daszyna, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Swoją nazwę zawdzięcza nagromadzeniu muszli ramienionogów z rodzaju Borealis. Skała może pochodzić z dna morskiego w okolicy wyspy Hiumy lub innego rejonu klintu sylurskiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się w różnych miejscach w Estonii np.(w prowincji Viruma Zachodnia, Lääne, Rapla oraz na południowym wybrzeżu Hiumy).

Wapień paleoporellowy


wapień paleoporella
wapień paleoporella

Wapień paleoporellowy, ordowik górny: kat, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik.

Nazwa wapienia pochodzi od alg z rodzaju Paleoporella. Wapień pochodzi z dna morskiego w okolicach północnej części Olandii (pomiędzy Olandią a Gotlandią) - Szwecja.

Wapień szary / oolitowy


wapień szary / oolitowy
wapień szry / oolitowy
ooidy
ooidy

[940] Wapień szary z Orthoceras bifoveatum? / oolitowy, ordowik środkowy: darriwil, piętro: Lasnamägi (spąg), narzutniak, miejsce znalezienia: Gołaszyny okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z nieistniejących już wychodni klintu morza bałtyckiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się np. na północnym wybrzeżu Estonii (klify Väike-Pakri Island). Wiecej informacji w czytaj wiecej.

Szary wapień


wapień Kunda
Anthoceras vaginatum
wapień Kunda
geoda kalcytowa

[460] Szary wapień z Anthoceras vaginatum, ordowik środkowy: darriwil, piętro: Kunda, narzutniak, miejsce znalezienia: Florentynów okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z nieistniejących już wychodni klintu morza bałtyckiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się np. na północnym wybrzeżu Estonii (klify Väike-Pakri Island). Dodatkowo ciekawostką jest nagromadzenie geod kalcytowych wytworzonych w pustkach wapienia ( nie jest to jednak specyfika tej skały).

Czerwony wapień ortocerasowy


czerwony wapień ortocerasowy
czerwony wapień ortocerasowy

[1033] Czerwony wapień ortocerasowy z Archigeisonoceras picus, ordowik środkowy: darriwil, piętro: volhov, narzutniak, miejsce znalezienia: Bramka okolice Morąga, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Swoją nazwę zawdzięcza nagromadzeniu w nim muszli głowonogów, najczęściej zaliczanych do rodzaju Orthoceras. Obecnie znane wychodnie tej skały znajdują się na Olandii. Skała pochodzi z dna morskiego w okolicach wyspy Olandii - Szwecja (na wschód od wyspy). Po wnikliwej analizie zauważyłem, że lokalizacja obecnych wychodni dla tej skały nie jest zgodna z proponowanym umiejscowieniem dawnych strumieni lodowych w ostatnim lądolodzie skandynawskim (wg Punkari, 1993). Skała musiała zatem przybyć w rejon Zatoki Gdańskiej z wcześniejszym zlodowaceniem.

Piaskowiec skolitusowy


piaskowiec skolitusowy
piaskowiec skolitusowy

Piaskowiec skolitusowy, kambr: terenew, narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Piaskowiec nazwano tak od rodzaju drążeń jakie w nim występują - Skolithos. Skała pochodzi z dna Bałtyku w rejonie południowo-wschodniego krańca Szwecji - Kalmar oraz Paskallavik. Obecnie wychodnie tej skały również występują w tym rejonie ale też na zachodnim wybrzeżu wyspy Olandii. To najstarsza skała zawierająca skamieniałości śladowe jaką można znaleść w osadach polodowcowych Polski.

Piaskowiec Kalmar


piaskowiec Kalmar
piaskowiec Kalmar

Piaskowiec Kalmar (otoczak), kambr, narzutniak, miejsce znalezienia: Zgierz, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z rejonu południowo-wschodniego krańca Szwecji - Wybrzeże Cieśniny Kalmar, rys. Jarosław Kulik. Jest narzutniakiem przewodnim. Piaskowce Kalmar nie zawierają skamieniałości.

Piaskowiec jotnicki


piaskowiec jotnicki
piaskowiec jotnicki
piaskowiec jotnicki
piaskowce jotnickie

Piaskowce jotnickie, Proterozoik (1,2 - 1,3 mld lat), narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Wychodnie jotnickich piaskowców występują na dużych przestrzeniach w Zatoce Botnickiej oraz w rejonie Dalarny w Szwecji. Przykładowym miejscem gdzie można zobaczyć piaskowce czerwono-fioletowe in situ jest rejon wybrzeża Höga Kusten w Szwecji, rys. Jarosław Kulik. Dodatkowo niektóre piaskowce z rejonu Zatoki Botnickiej posiadają odbarwione plamki (to efekt opadu radioaktywnego). Piaskowce z Dalarny mają barwę bardziej czerwoną niż fioletową. Skały te są narzutniakami wskaźnikowymi. Piaskowce jotnickie nie zawierają skamieniałości.

Materiał narzutowy ze Zgierza, Rosanowa oraz Jackowa


Wychodnie skał narzutowych
Szlaki przemieszczania się materiału narzutowego

Rys.1 J.Kulik, Wychodnie skał przewodnich i wskaźnikowych, z których pochodzą narzutniaki ze Zgierza, Rosanowa oraz Jackowa (znalezione w osadach żwirów wodnolodowcowych, lodowcowych i glin zwałowych).

Rys.2 J.Kulik, Proponowane prawdopodobne szlaki przemieszczania się materiału narzutowego w czasie zlodowacenia Warty z uwzględnieniem dawnych koryt rzek lodowcowych w rejonie niecki Bałtyku (wg analiz J. Kulika na podstawie współczesnych badań naukowych P. Czubli 2001 i map dna Bałtyku).

Ciekawostki na temat miejsc pochodzenia niektórych znalezionych narzutowych skał osadowych.

Bursztyn bałtycki. Na prośbę czytelników wyjaśniamy! Nasze bursztyny z plaż Gdańska i okolic nie są stricte materiałem narzutowym lecz są wielokrotnie redeponowane (przeniesione) z osadów eoceńskich w osady plejstoceńskie przez erozyjną działalność lądolodów, a następnie wód morza w holocenie wyrzucane na plażę. W piaskach holoceńskich tworzą złoże wtórne. Zarówno zebrane przez nas bursztyny jak i narzutowy bursztyn znaleziony na Mazurach (dar w naszych zbiorach) pochodzą z delty gdańskiej (hipotetycznej rzeki Eridan, B. Kosmowska-Ceranowicz) zawartej pomiędzy Chłapowem a Płw. Sambijskim.

Skamieniałości narzutowe okresu syluru w centralnej Polsce w wiekszości pochodzą ze skał osadowych klintu sylurskiego, rejonu Gotlandii, w mniejszym stopniu wyspy Saremy. Wynika to z okazów znalezionych na żwirowniach oraz ówczesnego ukształtowania terenu. Skały te są pozostałością po płytkim morzu szelfowym, które otaczało dawny kontynent Euramerykę. Fauna bogata była w koralowce i inne zwierzęta typowe dla strefy szelfowej.

Klint sylurski to struktura geologiczna (zbudowana z wapieni), ciągnąca się od szwedzkiej wyspy Gotlandii do wybrzeży Estonii, na dnie Bałtyku. W dużym stopniu zniszczona (zdarta) przez lądolód skandynawski.

Skamieniałości narzutowe okresu ordowiku również w wiekszości pochodzą ze skał osadowych klintu Morza Bałtyckiego, rejonu Olandii, środka Bałtyku oraz w mniejszym stopniu wyspy Hiumy.

Klint Morza Bałtyckiego to struktura geologiczna (zbudowana z wapieni i piaskowców), ciągnąca się od szwedzkiej wyspy Olandii do wybrzeży Estonii, na dnie Bałtyku. W dużym stopniu zniszczona (zdarta) przez lądolód skandynawski.

Piaskowiec mioceński


Piaskowiec mioceński
Piaskowiec mioceński

Piaskowiec kwarcowy o lepiszczu krzemionkowym, biały na świeżym przełamie (ten sam typ piaskowca co Głaz Mszczonowski), oznaczył: Krystek M., miocen, głaz narzutowy (1,5m x 1m x 1m), miejsce znalezienia: Zgierz-oś.650-lecia, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Piaskowiec ten prawdopodobnie został przetransportowany przez lądolód w czasie zlodowacenia Warty z woj. pomorskiego.

Bursztyn bałtycki


Bursztyn bałtycki
Delta gdańska

Bursztyn bałtycki, paleogen: późny eocen, narzutniak, miejsce znalezienia: brzeg jez. Mamry, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Grzegorza Czerepoka, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Bursztyn pochodzi z delty gdańskiej (hipotetycznej rzeki Eridan, B. Kosmowska-Ceranowicz), rys. Jarosław Kulik. Wiecej informacji w czytaj wiecej.

Krzemień bałtycki


Krzemienie bałtyckie
Krzemienie bałtyckie

Krzemienie bałtyckie (czarne), kreda górna: kampan, narzutniaki, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie oraz (buła krzemienna 20/15 cm) okolice Pułtuska, woj. mazowieckie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie o czarnej barwie. W osadach polodowcowych centralnej Polski liczne. Skały mogą pochodzić z dna Bałtyku w rejonie Pomorza Środkowego lub Zatoki Gdańskiej (najpewniej dla okazu znalezionego w okolicach Pułtuska). Patrz niżej Mapa Geologiczna Polski.

Szare opoki lub gezy z glaukonitem i gąbkami


Szare gezy z glaukonitem
Szare gezy z glaukonitem

Szare opoki lub gezy z glaukonitem i gąbkami Rhizopoterion, kreda górna: mastrycht dolny, narzutniaki, miejsce znalezienia: Bramka, woj. warmińsko-mazurskie oraz Gdynia, woj. pomorskie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Chociaż skały te trafiają się w Polsce północnej oraz środkowej w różnych miescach, to okazy z Warmii i Gdyni pochodzą z rejonu dna Bałtyku Zatoki Gdańskiej (wg. własnych analiz, J. Kulik).

Krzemień bałtycki (krzemień pomorski)


Krzemień bałtycki
Krzemień bałtycki
Krzemień bałtycki
Krzemień bałtycki

Krzemienie bałtyckie (krzemienie pomorskie), kreda górna: santon lub mastrycht?, narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany; Parzęczew oraz (2 foto na dole) Celestynów, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Krzemienie o brązowej korze (od jasnej do bardzo ciemnej), spotykane w postaci drobnych otoczaków, tzw. "jaskółczych chlebków". Obecne również w osadach polodowcowych centralnej Polski. Skały pochodzą z dna południowej części Bałtyku w rejonie Pomorza Środkowego i Wschodniego (informacja z: M.Wąs, Krzemień pomorski w pradziejach Pomorza Gdańskiego). Patrz niżej Mapa Geologiczna Polski.

Białe margle turonu z Inoceramus


Margle turonu
Margle turonu

Biały margiel z Inoceramus lamarcki, kreda górna: turon, narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skały pochodzą z dna Bałtyku nad woj. pomorskim. Informacja: Wykorzystano fragment Mapy Geologicznej Polski, utwory permskie, mezozoiczne oraz trzeciorzędowe w Karpatach.

Krzemień pasiasty


krzemień pasiasty
krzemień pasiasty
krzemień pasiasty
krzemień pasiasty
krzemień pasiasty
krzemień pasiasty
krzemień pasiasty
Szkic geologiczny górnego malmu na Kujawach

Krzemienie pasiaste (4 fot. od góry) jura górna: kimeryd; (3 fot. na dole) jura górna: oksford górny lub kimeryd narzutniaki, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany, okolice Zgierza, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

W osadach polodowcowych centralnej Polski również można natrafić na krzemienie pasiaste (podobne do redepozytów z Włoszczowic, Tokarni oraz Bocheńca). Skały prawdopodobnie pochodzą z rejonu Kujaw (tzw. wału kujawskiego). Na chwilę obecną brak dowodów dla jury bałtyckiej, nad Zatoką Gdańską.

Informacja z: Jadwiga Dembowska, Górny malm na obszarze Kujaw, Kwartalnik Geologiczny,t.9, nr.2, 1965r. Rys. Szkic geologiczny górnego malmu na Kujawach (wg S.Marka uzupełniła J. Dembowska).

Syderyt z amonitami Quenstedtoceras


amonity w syderycie
amonity w syderycie
amonity w syderycie
amonity w syderycie

Odciski amonitów w syderycie, jura środkowa: kelowej górny, narzutniak, miejsce znalezienia: Jasieniec, gm. Kruklanki, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, coll. / fot. Zdzisław Komarowski. Skała pochodzi z dna Bałtyku okolic Kłajpedy na Litwie (Gałązka, 2004).

[742] Amonity w syderycie, jura środkowa: kelowej górny, porwak - kra łukowska, miejsce znalezienia: Łuków okolice Siedlec, Polska, dar Pana Pawła Żochowskiego, coll. / fot. / rys. Jarosław Kulik. Skała może pochodzić z dna Bałtyku na północ od Gdańska a północny-zachód od płw. sambijskiego. (Zatoń M., 2011) lub okolic Kłajpedy na Litwie (Gałązka, 2004).

Skały dolomitowe


Skały dolomitowe
Skały dolomitowe

Skały dolomitowe, dewon górny: fran, piętro: Plavinas, narzutniaki, miejsce znalezienia: (A) Celestynów, woj. łódzkie, Polska; (B) Skamieniałość zdolomityzowana, Okolice Żabinki, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Z. Komarowskiego; fot. / coll. Jarosław Kulik

W osadach polodowcowych Mazur liczniejsze.

Wychodnie skał dolomitowych obecnie znajdują się w środkowych rejonach Łotwy. Musiały prawdopodobnie występować również na obszarze Bałtyku w okolicy środkowego wybrzeża zachodniej Łotwy.

Piaskowiec kulkowy


piaskowiec kulkowy
piaskowiec kulkowy
piaskowiec kulkowy
piaskowce kulkowe
piaskowce kulkowe
piaskowce kulkowe

Piaskowce kulkowe, dewon środkowy, narzutniaki, miejsce znalezienia: (A) okolice Gdańska, woj. pomorskie, Polska; (B) okolice Jasieńca woj. warmińsko-mazurskie, Polska, dar Pana Z. Komarowskiego; (C-D) Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska; (E) Celestynów, woj. łódzkie, Polska; fot. / coll. Jarosław Kulik.

W osadach polodowcowych Warmii i Mazur liczne.

Skały pochodzą z dna Bałtyku. Wychodnie piaskowców znajdują się w północnych rejonach Łotwy, rys. Jarosław Kulik.

Wapień beyrichiowy


wapień beyrichiowy
wapień beyrichiowy
wapień beyrichiowy
wapienie beyrichiowe

Wapień beyrichiowy z Simplicibeyrichia globifera, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Wapień swoją nazwę zawdzięcza rodzajowi małżoraczka, który licznie w nim występuje. Skała pochodzi z dna Bałtyku na południe od Gotlandii - Szwecja (bliżej 56°), rys. Jarosław Kulik.

Wapień krynoidowy


wapień krynoidowy
wapień krynoidowy

Wapień krynoidowy, sylur: ludlow, Formacja Eke, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik, coll. Daniel Wybrański.

Skała pochodzi z okolicy wyspy Gotlandii (na wschód lub na zachód od niej). Wychodnie tej skały znajdują się w południowej części Gotlandii.

Dolomit Karma


dolomit Kaarma
dolomit Kaarma

Dolomit Karma, sylur: ludlow, piętro: Paadla, narzutniak, miejsce znalezienia: Jacków, gm. Daszyna, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z wyspy Saremy. Wychodnie tej skały znajdują się na Saremie.

Wapień z Plectostroma scaniense


Wapień z Plectostroma scaniense
Wapień z Plectostroma scaniense

Wapień z Plectostroma scaniense, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, coll. Daniel Wybrański, fot. Jarosław Kulik.

Skała prawdopodobnie pochodzi z okolic wschodniej strony Gotlandii. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na wyspie Gotlandii oraz Saremie, rys. Jarosław Kulik. Źródło screena: Do porównania okazy występujące in situ opublikowane na www.fossiilid.info

Wapień z onkoidami


wapień onkoidowy
wapień onkoidowy

Wapień z onkoidami oraz z koralowcem Favosites forbesi, sylur: ludlow, narzutniak, miejsce znalezienia: Florentynów okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik, coll. Daniel Wybrański.

Skała prawdopodobnie pochodzi z okolic wschodniej strony Gotlandii. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się na wyspie Gotlandii oraz Saremie.

Wapień z koralowcem Acervularia ananas


wapień z Acervularia ananas
wapień z Acervularia ananas

Acervularia ananas (otoczak), sylur: wenlok, narzutniak, miejsce znalezienia: Parzęczew, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała może pochodzić z pólnocnego wybrzeża wyspy Fårö obok Gotlandii. Obecnie wychodnie z takimi skamieniałościami znajdują się na wyspie Fårö oraz Saremie, rys. Jarosław Kulik.

Wapień wschodnio-bałtycki


wapień wschodnio-bałtycki
wapień wschodnio-bałtycki

Wapień wschodnio-bałtycki (o tłustym przełamie), sylur: landower, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów, okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Wapień pochodzi z dna Bałtyku na północny zachód od Saremy - Estonia.

Wapień borealisowy


wapień borealisowy
wapień borealisowy

Wapień borealisowy, sylur: landower - rhuddan, piętro: Juuru, narzutniak, miejsce znalezienia: Jacków, gm. Daszyna, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Swoją nazwę zawdzięcza nagromadzeniu muszli ramienionogów z rodzaju Borealis. Skała może pochodzić z dna morskiego w okolicy wyspy Hiumy lub innego rejonu klintu sylurskiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się w różnych miejscach w Estonii np.(w prowincji Viruma Zachodnia, Lääne, Rapla oraz na południowym wybrzeżu Hiumy).

Wapień paleoporellowy


wapień paleoporella
wapień paleoporella

Wapień paleoporellowy, ordowik górny: kat, narzutniak, miejsce znalezienia: Rosanów okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, fot. Jarosław Kulik.

Nazwa wapienia pochodzi od alg z rodzaju Paleoporella. Wapień pochodzi z dna morskiego w okolicach północnej części Olandii (pomiędzy Olandią a Gotlandią) - Szwecja.

Wapień szary / oolitowy


wapień szary / oolitowy
wapień szary / oolitowy
ooidy
ooidy

Wapień szary z Orthoceras bifoveatum? / oolitowy, ordowik środkowy: darriwil, piętro: Lasnamägi (spąg), narzutniak, miejsce znalezienia: Gołaszyny okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z nieistniejących już wychodni klintu morza bałtyckiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się np. na północnym wybrzeżu Estonii (klify Väike-Pakri Island). Wiecej informacji w czytaj wiecej.

Szary wapień


wapień Kunda
Anthoceras vaginatum
wapień Kunda
geoda kalcytowa

Szary wapień z Anthoceras vaginatum, ordowik środkowy: darriwil, piętro: Kunda, narzutniak, miejsce znalezienia: Florentynów okolice Parzęczewa, woj. łódzkie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z nieistniejących już wychodni klintu morza bałtyckiego. Obecnie wychodnie tej skały znajdują się np. na północnym wybrzeżu Estonii (klify Väike-Pakri Island). Dodatkowo ciekawostką jest nagromadzenie geod kalcytowych wytworzonych w pustkach wapienia ( nie jest to jednak specyfika tej skały).

Czerwony wapień ortocerasowy


czerwony wapień ortocerasowy
czerwony wapień ortocerasowy

Czerwony wapień ortocerasowy z Archigeisonoceras picus, ordowik środkowy: darriwil, piętro: volhov, narzutniak, miejsce znalezienia: Bramka okolice Morąga, woj. warmińsko-mazurskie, Polska, fot. / coll. Jarosław Kulik.

Swoją nazwę zawdzięcza nagromadzeniu w nim muszli głowonogów, najczęściej zaliczanych do rodzaju Orthoceras. Obecnie znane wychodnie tej skały znajdują się na Olandii. Skała pochodzi z dna morskiego w okolicach wyspy Olandii - Szwecja (na wschód od wyspy). Po wnikliwej analizie zauważyłem, że lokalizacja obecnych wychodni dla tej skały nie jest zgodna z proponowanym umiejscowieniem dawnych strumieni lodowych w ostatnim lądolodzie skandynawskim (wg Punkari, 1993). Skała musiała zatem przybyć w rejon Zatoki Gdańskiej z wcześniejszym zlodowaceniem.

Piaskowiec skolitusowy


piaskowiec skolitusowy
piaskowiec skolitusowy

Piaskowiec skolitusowy, kambr: terenew, narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Piaskowiec nazwano tak od rodzaju drążeń jakie w nim występują - Skolithos. Skała pochodzi z dna Bałtyku w rejonie południowo-wschodniego krańca Szwecji - Kalmar oraz Paskallavik. Obecnie wychodnie tej skały również występują w tym rejonie ale też na zachodnim wybrzeżu wyspy Olandii. To najstarsza skała zawierająca skamieniałości śladowe jaką można znaleść w osadach polodowcowych Polski.

Piaskowiec Kalmar


piaskowiec Kalmar
piaskowiec Kalmar

Piaskowiec Kalmar (otoczak), kambr, narzutniaki, miejsce znalezienia: Zgierz, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Skała pochodzi z rejonu południowo-wschodniego krańca Szwecji - wybrzeże Cieśniny Kalmar, rys. Jarosław Kulik. Jest narzutniakiem przewodnim. Piaskowce Kalmar nie zawierają skamieniałości.

Piaskowiec jotnicki


piaskowiec jotnicki
piaskowiec jotnicki
piaskowiec jotnicki
piaskowce jotnickie

Piaskowce jotnickie, Proterozoik (1,2 - 1,3 mld lat), narzutniak, miejsce znalezienia: Dąbrówka Strumiany okolice Zgierza, woj. łódzkie, Polska, coll. / fot. Jarosław Kulik.

Wychodnie jotnickich piaskowców występują na dużych przestrzeniach w Zatoce Botnickiej oraz w rejonie Dalarny w Szwecji. Przykładowym miejscem gdzie można zobaczyć piaskowce czerwono-fioletowe in situ jest rejon wybrzeża Höga Kusten w Szwecji, rys. Jarosław Kulik. Dodatkowo niektóre piaskowce z rejonu Zatoki Botnickiej posiadają odbarwione plamki (to efekt opadu radioaktywnego). Piaskowce z Dalarny mają barwę bardziej czerwoną niż fioletową. Skały te są narzutniakami wskaźnikowymi. Piaskowce jotnickie nie zawierają skamieniałości.

Materiał narzutowy ze Zgierza, Rosanowa oraz Jackowa


Wychodnie skał narzutowych
Szlaki przemieszczania się materiału narzutowego

Rys.1 J.Kulik, Wychodnie skał przewodnich i wskaźnikowych, z których pochodzą narzutniaki ze Zgierza, Rosanowa oraz Jackowa (znalezione w osadach żwirów wodnolodowcowych, lodowcowych i glin zwałowych).

Rys.2 J.Kulik, Proponowane prawdopodobne szlaki przemieszczania się materiału narzutowego w czasie zlodowacenia Warty z uwzględnieniem dawnych koryt rzek lodowcowych w rejonie niecki Bałtyku (wg analiz J. Kulika na podstawie współczesnych badań naukowych P. Czubli 2001 i map dna Bałtyku).