Żywe skamieniałości to pojedynczy świadkowie minionych czasów.
Żywa skamieniałość to pojęcie używane co najwyżej do pojedynczego rodzaju żyjącego zwierzęcia lub rośliny. Zachowuje podobieństwo do rodzaju kopalnego oraz nie ma bliskich żyjących krewnych. Rodzaje określane terminem żywa skamieniałość przeżyły przynajmniej jedno masowe wymieranie w przeszłości i ograniczają się do jednego lub kilku gatunków. Przykładem takiej żywej skamieniałości jest rodzaj Limulus.
Gatunki reliktowe (łac. relictus – zostawiony) to pozostałości minionej epoki geologicznej. Zachowały się tylko w miejscach gdzie warunki są podobne do panujących w czasie ich powszechnego występowania. Zmniejszenie zasięgu gatunku może świadczyć o tendencji do wymierania. W Polsce do reliktów fauny i flory należą relikty glacjalne (polodowcowe). Pojedyncze gatunki zwierząt i roślin, które są pozostałością z okresu plejstocenu (okresu zlodowaceń). Przykładem takich reliktów jest Pająk Bathyphantes eumenis natomiast z roślin: Bażyna czarna, Błyszcz włoskowaty, Brzoza karłowata.
Spostrzeżenie autora: Osobiście uważam,że żywe skamieniałości i relikty są celowo zachowane w przyrodzie poto aby ludzie mogli lepiej poznać dawne organizmy np. jak się poruszały, dostrzec detale, które nie zawsze można wyczytać ze skamieniałości jak wygląd części miekkich, barwę, zrozumieć naturalne środowisko w jakim żyli ich krewni. Jest dzisiaj do czego porównać.