Z historii paleontologii dotyczącej skamieniałości narzutowych

Jan Filip Breynius (1680–1764) - zapomniany pionier paleontologii w Rzeczypospolitej

Jan Filip Breynius (1680-1764) – gdański doktor filozofii i medycyny, z zamiłowania przyrodnik. Autor wielu rozpraw z zakresu historii naturalnej (paleontologii, zoologii i botaniki). Uznawany jest za jednego z pionierów paleontologii. Breynius swoje skamieniałości zbierał na północy i na północnym zachodzie Prus (obecnie na terenach polodowcowych dzisiejszej Polski).

Janowi Filipowi Breyniusowi zawdzięczamy jedne z najstarszych opisów skamieniałości pochodzących z ziem Rzeczypospolitej (belemnitów, amonitów, łodzikowatych, jeżowców i organicznych inkluzji w bursztynie).

Jego najbardziej znana rozprawa została wydana w 1732 r. w Gdańsku pod tytułem: Dissertatio physica dePolythalamiis, nova testaceorum classe, cui quaedam praemittuntur de methodo testacea in classes et genera distribuendi. Huic adiicitur commentatiuncula de BelemnitisPrussicis; tandemque schediasma de Echinis methodicedisponendis. (Rozprawa przyrodnicza o wielokomorowcach, nowej klasie skorupiaków, poprzedzona uwagami na temat podziału skorupiaków na klasy i rodzaje, z dodatkiem drobnych komentarzy o belemnitach pruskich oraz szkicu o metodycznym uporzadkowaniu jeżowców.)

Kawecki (1964) podkreślił rolę Breyniusa we wprowadzeniu do nomenklatury zoologicznej nazw rodzajowych Orthoceras i Nautilus. Fedorowicz (1968) przypomiał, że jest to pierwsza w Rzeczypospolitej praca, w której tym samym systemem klasyfikacji objęto gatunki kopalne i współczesne. Zasługą Breyniusa było także przyczynienie się do zrozumienia pozycji systematycznej tych skamieniałości.

Cały artykuł dostępnym pod adresem: https://www.pgi.gov.pl/images/stories/przeglad/pg_2009_10_14.pdf

Cały artykuł dostępnym pod adresem: https://www.pgi.gov.pl/
images/stories/przeglad/
pg_2009_10_14.pdf

Jarosław Kulik - spostrzeżenie: Breynius swoje skamieniałości zbierał na północy i na północnym zachodzie Prus (obecnie na terenach polodowcowych dzisiejszej Polski). Był pierwszym, który opublikował skamieniałości narzutowe.

Znaleziska bursztynu narzutowego na terenie Mazur w dawnych wiekach

Europejskiej sławy przyrodnik, Jerzy Andrzej Helwing, zwany przez współczesnych „pruskim Pliniuszem”, który urodził się, pracował i zmarł w Węgorzewie (1666 - 1748), w dziele cieszącym się wielką popularnością, wydrukowanym w 1717 roku, pt. Lithographia Angerburgica, wspominał, że fale Jeziora Węgorzewskiego (obecnie Mamry) wyrzucały w okolicy Sztynortu duże ilości bursztynu.

W okolicy wsi Kal, po burzy, kawałki bursztynu pływały między sitowiem. W XVII wieku wydobywano w znacznej ilości złocisty „klejnot północy” we wsiach powiatu węgorzewskiego: Róg, Pieczarki, Rydzówka, Sołtmany, Żabinki. Helwing posiadł wspaniałą kolekcję bursztynów (w swoim muzeum w Węgorzewie), którą podziwiali uczeni i królowie, a Stanisław Leszczyński częściowo nabył ją w czasie swego pobytu w tym mieście.

Informacja zaczerpnięta ze strony: https://www.it.mragowo.pl/bursztyn-na-mazurach,16,1246,pl.html

Informacja zaczerpnięta ze strony: https://www.it.mragowo.pl/
bursztyn-na-mazurach,16,1246,pl.html

Kopalnie bursztynu w woj. pomorskim w dawnych wiekach

W Możdżanowie bursztyn znajdowany w osadach plejstoceńskich eksploatowano już w XVIII wieku. W archiwach zachowało się kilka ciekawych informacji na temat właściciela kopalni oraz prowadzonej eksploatacji. W latach prosperity (1784–1786) wydobyto wiele ton tego surowca. W celu eksploatacji złoża ówczesny właściciel kopalni Żyd Liepmann zatrudniał nawet 100 bursztyniarzy, którzy stawiali liczne kopalnie odkrywkowe.

Złoże bursztynu w tej miejscowości to kra lodowcowa rozpoznana dopiero po przeprowadzonych dokładnych badaniach w 1974-1975 roku.

Informacja zaczerpnięta z publikacji naukowej: Anna Małka, Śladami bursztynowego górnictwa w województwie pomorskim, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica 22, 2015: 65–86

Odkrywca i badacz łukowskiej kry jurajskiej na Mazowszu

Nikołaj Józefowicz Krisztafowicz (1866-1941)

Geolog i paleontolog, wydawca specjalistycznego periodyku "Etegodnik po geologii i mineralogii Rossii". Uważany za odkrywcę łukowskich złóż jurajskich, które zaobserwował 1895r. podczas budowy linii kolejowej. Przeprowadził badania w wyrobiskach cegielni w pobliżu Łapiguza i w kolonii Aleksandrów oraz opisał występujące w nich skamieniałości. Na podstawie znalezisk amonitów określił wiek złoża na schyłek jury środkowej.

Informacja zaczerpnięta z Muzeum Regionalnego w Łukowie.